Ruptura prednjih ukrštenih ligamenata (anterior cruciate ligament – ACL) jedna je od najtežih sportskih povreda. Do kidanja ligamenata može doći kontaktno (nakon udarca ili sudara) ili beskontaktno, najčešće prilikom doskoka, naglih promena pravca i zaustavljanja. Čest uzrok nastanka ove povrede (posebno u slučaju beskontaktne rupture) je loša mehanika izvođenja gore spomenutih pokreta, čime se prednji ukršteni ligament stavlja u nezavidnu poziciju preterane ustegnutosti, kada nije u stanju da se suprotstavi velikim silama kojima je izložen i kao rezultat toga dolazi do kidanja ACL-a.
Šta rupturu ACL-a čini posebno teškom povredom?
Dužina i kompleksnost rehabilitacije, kao i visok procenat ponovne povrede nakon rehabilitacije ukazuju na ozbiljnost povrede. Sam podatak da prosečno trajanje rehabilitacije do povratka u sport traje između 8-12 meseci dovoljno govori o težini povrede. Na to treba dodati da tokom rehabilitacije 91% sportista je ubeđeno da će se vratiti na sportski nivo pre povrede, dok se svega 61% nakon operacije vrati. Sportisti koji se vrate, imaju značajno veće šanse da se ponovo povrede u odnosu na one koji se nisu povređivali. Vraćanje u sport koji karakterišu nagle promene pravca (košarka, fudbal, rukomet, itd.) povećavaju šansu za ponovnom povredom iste noge za 3.9 puta, odnosno čak pet puta za povredu suprotne noge.
Uzimajući navedene statističke podatke u obzir, često pitanje koje se postavlja jeste: „kada je pravi trenutak za povratak u sport“?
Rezultati mnogih istraživanja pokazala su da ne postoji jedinstven funkcionalni test (FTA – functional test algorithm) koji bi sa velikom sigurnošću mogao da garantuje da do ponovne povrede neće doći. Ipak postoje univerzalne mere i testovi, bez čijih savladavanja sportista ne bi smeo da se vrati sportu. U nastavku teksta ćemo navesti sve elemente testiranja. Tek nakon što sportista savlada test, može da pređe na savladavanje narednog.
Prvo što sportista mora da zadovolji jesu rezultati bazičnih merenja, što obuhvata od analize upitnika istorije i mehanizma povrede, do fizičkih testiranja kao što su antropometrijska merenja, aktivan i pasivan obim pokreta, test fleksibilnosti, izokinetički test i slično. Nakon završenog bazičnog testiranja, sportista mora da položi Lachmanov ili „pivot shift“ test (moguće je i koristiti KT 1000/2000 test za stabilnost ligamenta ukoliko se poseduje odgovarajuća aparatura). Potom neophodno je redom položiti senzomorotna testiranja (testovi balansa i propriocepcije), testiranja izvođenja vežbi zatvorenog i otvorenog kinetičkog lanca, test bilateralnog skakanja, hop test, test funkcionalnosti donjih ekstremiteta (LEFT – lower extremity functional test) i na kraju testiranju u pokretu ili položaju specifičnom za sport kojim se sportista bavi.
SPR Zaključak
Mnoga istraživanja su rađena na temu efikasne rehabilitacije rupture prednjih ukrštenih ligamenata, i sastavljeni su mnogi rehabilitacioni i preventivni programi vežbi, kako do povratka povrede ne bi došlo. Neki od programa pokazali su niže procente ponovnog povređivanja (pr. ACL-SPORTS – Anterior Cruciate Ligament-Specialized Post-Operative Return to Sports) od drugih, ali na žalost ne postoji jedinstven program koji može da garantuje siguran povratak u sport. Ono što je u rukama sportiste, medicinskog osoblja, fizioterapeuta i trenera jeste da svi zajedno budu strpljivi i pridržavaju se postpenog protokola rehabilitacije.
Reference:
- Davies, G. J., McCarty, E., Provencher, M., & Manske, R. C. (2017). ACL return to sport guidelines and criteria. Current reviews in musculoskeletal medicine, 10(3), 307-314.
- Arundale, A. J., Capin, J. J., Zarzycki, R., Smith, A. H., & Snyder-Mackler, L. (2018). Two year ACL reinjury rate of 2.5%: outcomes report of the men in a secondary ACL injury prevention program (ACL-SPORTS). International journal of sports physical therapy, 13(3), 422.